Smartphone bans in scholen: wat zegt onderzoek?

Hallo daar en welkom terug bij mijn blog!

Smartphones uit het klaslokaal weren: een noodzakelijk beleid of een achterhaald idee? Naar aanleiding van het nieuwe verbod in Vlaanderen dook ik in recente studies om te zien of zo’n maatregel écht werkt.

Het gebruik van smartphones op school is al lange tijd een heikel punt. Recent nog kondigde Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) eind 2024 een smartphoneverbod aan in zowel het lager als het middelbaar onderwijs. “Dit verbod is gewoon gezond verstand”, aldus Demir (N-VA, 2025), die verwacht dat zo een verbod zou leiden tot minder afleiding, betere concentratie, hogere schoolresultaten, en een beter welbevinden onder de jongeren.

Vlaanderen staat hierin niet alleen, onder andere Frankrijk, verschillende staten in de V.S., en Australië gingen ons voor. Uit recent UNESCO-onderzoek bleek eind 2024, dat zelfs al meer dan 40% van de onderzochte onderwijssystemen een ban of beleidsmaatregel rond het gebruik van smartphones op school had ingevoerd (UNESCO, 2025). Maar de vraag blijft: hoe effectief is zo een verbod nu echt? Wat zegt onderzoek?

Wat blijkt uit het SMART Schools onderzoek?

In een recente studie van Goodyear et al. (2025) aan de universiteit van Birmingham werden 30 Engelse middelbare scholen met een verschillend beleid vergeleken: 20 hadden strikte smartphone restricties, en 10 lieten telefoongebruik (beperkt) toe (bv. tijdens de pauzes). Uit de resultaten bleek:

• Totale smartphonegebruik bij jongeren bleef vergelijkbaar

Leerlingen op scholen met een strikt smartphoneverbod gebruikten hun telefoon dan wel overdag minder, maar er was geen significant verschil over de hele dag – inclusief voor en na school. Hetzelfde gold voor wekelijks gebruik.

• Geen significant verschil in mentaal welzijn of academische prestaties

De auteurs gebruikten de internationaal gevalideerde Warwick–Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS) vragenlijst, die het algemene psychologische welbevinden van jongeren in kaart brengt. Hieruit bleek dat hoewel het gebruik van telefoons op school voor sommige leerlingen beperkt werd, dit niet vertaald werd in beter mentaal welzijn.

• De bredere context buiten school is belangrijk

Het onderzoek maakt duidelijk dat een schoolverbod nauwelijks opweegt tegen de invloed van factoren buiten de school, zoals telefoongebruik thuis, gezinsomstandigheden en persoonlijke stress, als het gaat om het welzijn van jongeren. Goodyear et al. (2025) pleiten dan ook voor een holistische aanpak: we moeten verder kijken dan disciplinerende maatregelen en oog hebben voor de digitale geletterdheid en zelfregulatie bij kinderen en jongeren.

In mijn ogen is deze studie actueel en methodologisch sterk, maar het blijft uiteraard belangrijk om ze te plaatsen binnen het bredere onderzoekslandschap. Het is ook cruciaal om te benadrukken dat het ging om cross-sectioneel onderzoek, waardoor geen causale conclusies getrokken kunnen worden. Bovendien steunde de methodologie op zelf-gerapporteerde schermtijden, wat zou kunnen geleid hebben tot meetfouten, en werden jongeren uit verschillende omgevingen (i.e. scholen) vergeleken. Er is dus zeker ruimte voor verder onderzoek, maar toch blijven de bevindingen belangrijk: wat Goodyear et al. (2025) concluderen – dat een verbod mogelijks weinig effect zou hebben – wordt ondersteund door andere literatuur.

Inzichten uit de bredere literatuur

In hun scoping review namen Campbell et al. (2024) 22 internationale studies onder de loep die verder inzoomden op de effecten van smartphonegebruik in scholen op onder andere academische prestaties, mentale gezondheid, en cyberbullying. Hun bevindingen sloten nauw aan bij deze van Goodyear et al. (2025):

• Geen consistent bewijs van de effectiviteit van bans, mogelijks lichte verbeteringen voor jongeren uit kwetsbare groepen

De studies verschilden qua methode en context, maar over het algemeen was er weinig eenduidig bewijs dat een verbod op zichzelf betere resultaten oplevert op het vlak van mentale gezondheid of afleiding. Desalniettemin toonden enkele studies lichte verbeteringen voor kwetsbare groepen.

• Nood aan digitale geletterdheid en een beter educatief beleid

Ook deze auteurs pleiten voor een breder educatief beleid: niet smartphones verbieden om te verbieden, maar jongeren leren hoe ze de technologie van vandaag de dag bewust, veilig en doelgericht kunnen gebruiken.

Conclusie: Verbod alleen is geen mirakeloplossing

Kortom, de echte uitdaging lijkt te liggen in het vinden van balans: enerzijds afleiding verminderen, anderzijds leerlingen ook digitaal weerbaar maken. Het is duidelijk dat jongeren hun telefoon toch buiten school gebruiken, en de literatuur biedt nog geen eenduidige conclusie over de link tussen schermtijd en het welzijn van kinderen en jongeren, met studies die zowel negatieve, positieve, of geen correlaties rapporteren (Mougharbel & Goldfield, 2020; Przybylski & Weinstein, 2019; Stiglic & Viner, 2019; Tang et al., 2021; Twenge et al., 2018; Vuorre & Przybylski, 2024). Zelfs waar effecten lijken te zijn, zijn deze vaak klein, op het verwaarloosbare af (Przybylski & Weinstein, 2019; Swider-Cios et al., 2023; Tang et al., 2021). We moeten jongeren begeleiden in het opbouwen van gezond schermgedrag – binnen én buiten de schooltijd. Ze moeten leren omgaan met de online wereld, in plaats van deze simpelweg te negeren.

Ik hoop dat mijn eigen onderzoek aan de Universiteit van Oxford ook mee kan bijdragen aan een beter begrip van dit onderwerp — en uiteindelijk aan beleidskeuzes die echt in het belang zijn van jongeren. Onlangs had ik ook de kans om hierover te praten in een interview met Rotary Contact. Je kan het artikel hier lezen!

Hopelijk bracht dit stukje je wat nuance en inzichten. Heb je vragen, ideeën of wil je gewoon je mening delen? Laat gerust iets achter in de reacties. Ik lees alles met veel plezier.

Wil je op de hoogte blijven van nieuwe blogposts? Abonneren kan hieronder. 

Tot snel!

Stéphanie

Krijg een melding wanneer ik een update post:

Powered by